Değişkenler ve değişken türleri

Belirli bir gözlem biriminin taşıdığı, nicel veya nitel bir yapısı bulunan özellikler istatistikte karşımıza değişken olarak çıkar. Gözlemlediğimiz küme belirli bir özellik bakımından farklı veya aynı nicel ya da nitel değere sahip olabilir. Buradaki değişkenlik istatistiksel bir çalışmada değer kazanır.

Dünya genelinde bebeklerin hayatta kalma oranlarına yönelik bir çalışma yapılıyor olsun. Bu orana ulaşmak için bebeklerle ilgili doğum ağırlığı, cinsiyet, doğumda annenin yaşı, annenin sigara içme alışkanlığı, annenin bir hastalığının olup olmadığı vb. gibi pek çok bilgiye/özelliğe ihtiyaç duyulur. Bu bilgiler bebekten bebeğe değişiklik göstermektedir. İşte bebekten bebeğe yani gözlemlenen bir birimden diğerine farklı değerler alan bu özelliklere değişken denmektedir. 

Değişkenler yapısal anlamda sayısal ve kategorik değişkenler olmak üzere ikiye ayrılırlar:

Sayısal değişken

Ölçülebilen, üzerinde aritmetik işlemler yapılabilen ve nümerik olarak ifade edilebilen veri tipidir. Boy, kilo, yaş ve hava sıcaklığı sayısal değişkenlere örnek olarak verilebilir. 

Kategorik değişken

Sayısal ölçek üzerinde ölçülemeyen, üzerinde sayısal işlem yapılamayan, bir grup içine sınıflandırılan verilerdir. Cinsiyet, saç rengi ve pozitif-negatif sınıflandırmaları örnek verilebilir. 

Sayısal değişkenler ise kendi içlerinde sürekli ve kesikli olmak üzere iki alt başlığa ayrılmaktadır.

Sürekli değişken

Belli bir değer aralığında sonsuz sayıda değer alabilen değişkenlerdir. Sıcaklık, zaman, uzunluk, hacim, ağırlık, yükseklik gibi ölçülebilen ama sayılamayan değişkenlerdir.

Kesikli değişken

Gözlemlere ait özelliklerin tam sayılarla ifade edildiği ve yalnızca belirli bir değer alan veri kümeleridir. Bir sınıftaki öğrenci sayısı, bir üretim bandındaki ürün sayısı, giriş hatalarının sayısı gibi sayılabilir değişkenlerdir.

Değişken tipleri verinin yapısına göre uygulanacak yöntemler açısından önem arz etmektedir. Veri setindeki değişkenlerin sayısal veya kategorik olması ya da sürekli veya kesikli olması durumlarına göre veriden elde edilebilecek çıkarımlar çeşitlilik göstermektedir.

Bu konuyla alakalı olarak farklı ölçüm seviyelerine ve değişkenleri dönüştürmenin yollarına uygulamalar üzerinden genel bir bakış atmak için Miuul'un Ölçümleme Problemleri eğitimini inceleyebilirsiniz.

Kaynaklar

• İkiz, F., Püskülcü, H., & Eren, Ş. (2000). İstatistiğe giriş. Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.
• Veri Bilimi Okulu, Dijital Okuryazarlık ve Veri Okuryazarlığı
• Data Science Earth, Herkes İçin Veri Okuryazarlığı
• Akdeniz, F. (2012). Olasılık ve İstatistik, 17. Baskı, Nobel Kitabevi, Adana.
• Doing Data, Variables in Tableau: Discrete and Continuous (Part I)
• codecademy, Variable Type
• bookdown.org, Introduction to Data Carpentry